Een samenwerking met Universiteit Utrecht en Gregoriaans Koor Utrecht in het kader van de viering Utrecht 900 jaar stadsrechten (3 en 4 juli 2022).

Handschriften zien, horen, interpreteren.

In 2022 vieren we dat Utrecht 900 jaar stadsrechten heeft. Het motto van de gemeentelijke projectgroep Utrecht 900 is “Voor Door Met en Van Utrecht”. “Het Wonder van Sint-Maarten” is een gezamenlijk initiatief van Universiteit Utrecht, Gregorius Fundatie en Gregoriaans Koor Utrecht. We geven daarin de oudst bekende Nederlandse componist de ruimte: bisschop Radboud van Utrecht (bisschop van 899-915).

“Felix locus” is de titel van een van zijn gezangen, “Gelukkige Stad!”. Wat een toepasselijke naam voor dit project, dachten we toen. Maar de communicatiespecialisten vonden dat te vaag. “Het Wonder van Sint-Maarten” spreekt meer aan, dus werd de projectnaam veranderd in Het Wonder van Sint-Maarten.

De geplande bijdragen aan Utrecht 900 bestaan uit een congres en een boek onder redactie van Prof. Els Rose, projectleider van het NWO VICI-project  Citizenship Discourses (Universiteit Utrecht). Binnenkort meer over de inhoud van het boek dat zal worden uitgegeven door Amsterdam University Press bij de viering van 900 jaar Utrecht. Het Gregoriaans Koor Utrecht zal het complete nog bekende oeuvre van Radboud uitvoeren en opnemen op basis van de transcripties van deze gezangen die door de Gregorius Fundatie zijn gemaakt.

De deelnemers aan het project, waaraan ook de Universiteitsbibliotheek Utrecht meewerkt, verzorgen samen een documentaire over Radbouds composities en de handschriften waarin over Radboud wordt geschreven.

De bijdragen van de Gregorius Fundatie bestaan uit een lezing tijdens het congres en een hoofdstuk in het te publiceren boek onder redactie van Els Rose. Daarnaast heeft de Fundatie inmiddels voor het Gregoriaans Koor Utrecht transcripties van alle gezangen gecomponeerd door Radboud aangeleverd in een notatie die zangers vandaag de dag kunnen lezen. Er vindt intensief overleg plaats over interpretaties van musemen met de dirigent van het koor, Anthony Zielhorst; zie verder onder de twee notatievoorbeelden!

Of we alle plannen ook kunnen uitvoeren zal afhangen van subsidietoezeggingen van diverse culturele stichtingen in binnen- en buitenland.

Utrecht 900 en Het Wonder van Sint-Maarten: Van Voor Door en Met Utrecht

Radboud was dus “Van Utrecht” maar het waren roerige tijden: de Franken streden met de Friezen om het bezit van de stad; Vikingen plunderden regelmatig. Het ontbrak aan centraal gezag met voldoende militaire slagkracht. Een voorganger van Radboud vluchtte uit Utrecht en Radboud schreef na zijn benoeming tot bisschop als balling in Deventer een compleet officie van 42 gezangen voor Martinus Translatio, een van de middeleeuwse hoogfeesten van de Utrechtse stadspatroon.

“Voor” Utrecht worden er op 3 en 4 juli 2022 een congres en concerten georganiseerd in het centrum van de stad – we hopen in een van de vele historische locaties. Binnenkort meer over de inhoud van het boek dat zal worden uitgegeven bij de viering van 900 jaar Utrecht.

De deelnemers in het project werken samen aan een audiovisuele documentaire over de contexten van het handschrift waarin de composities van Radboud zijn teruggevonden, de voorstudies die leidden tot de transcripties en de uiteindelijke uitvoering. De herinnering aan de viering van 900 jaar Utrecht blijft op die manier tot in lengte van dagen bewaard.

“Door” Gregoriaans Koor Utrecht en de Universiteit van de jarige stad.

“Met” Utrechtse handschriften van liturgievieringen, waarin ook Radbouds composities staan genoteerd.

“Her-leving” van middeleeuwse liturgie

De uitvoeringen van Radbouds compositites staan gepland voor de oorspronkelijke data van het feest van Martinus Translatio, op 3 en 4 juli, en zelfs op dezelfde uren als in de middeleeuwen. We beginnen met de Vespers op 3 juli om 17:00 uur. Op 4 juli worden de Lauden bij het krieken van de dag gezongen om na een reeks andere gezongen liturgieën de dag af te sluiten met de Vespers om 17:00 uur.

De transcripties die de fundatie heeft verzorgd bevatten alle nuances van het vroege Gregoriaans zoals genoteerd in het handschrift U 406, een antifonarium uit de eerste helft van de twaalfde eeuw en dat dus ongeveer even oud is als de Utrechtse stadsrechten. Alle ruimte voor musemen: kwarttonen, glissandi, hikklanken, gezongen medeklinkers……… het koor zal er nog een hele kluif aan hebben.